Sen to podstawa naszego zdrowia, dobrego samopoczucia, regeneracji i prawidłowego funkcjonowania we wszystkich obszarach. Niestety wiele osób doświadcza mniej lub bardziej poważnych i uciążliwych zaburzeń snu. Wśród nich jest również budzący lęk paraliż nocny, zwany również sennym. Przyjrzyjmy się bliżej temu zjawisku – co to jest paraliż senny, jakie są jego objawy i przyczyny oraz czy możemy mu w jakimś stopniu zapobiegać?
Fazy snu i paraliż nocny
Zjawisko paraliżu sennego opisuje m.in. ten artykuł. Dla zrozumienia jego istoty należy także poznać głównie fazy snu – są to:
- NREM – sen wolnofalowy, głęboki o wolnych ruchach gałek ocznych
- REM – o szybkich ruchach gałek ocznych, w tej fazie najczęściej pojawiają się marzenia senne.
W czasu snu REM dochodzi do całkowitego rozluźnienia, zwiotczenia mięśni. Taki stan zapewnia śpiącej osobie bezpieczeństwo – dzięki temu nie wykonujemy gwałtownych ruchów, nie chodzimy w czasie snu. Prawidłowy przebieg snu polega na tym, że to rozluźnienie mija zanim się obudzimy. Anomalie na tym etapie mogą doprowadzić do niepokojących objawów paraliżu sennego.
Co to jest paraliż senny?
Paraliż senny występuje wtedy, gdy wybudzenie z fazy snu REM następuje zanim minie charakterystyczne dla niej zwiotczenie. Pojawia się przytomne czuwanie, a ciało wciąż jest jak sparaliżowane, umysł się budzi, a mięśnie nadal są w stanie atonii. Dlatego właśnie doświadczamy przerażającego bezwładu. Osoby, którym zdarza się takie wychodzenie ze snu REM mówią, że mogą jedynie oddychać, że odczuwają panikę.
Z punktu widzenia medycyny objawy paraliżu sennego są zakwalifikowane do tzw. parasomnii związanych z fazą snu REM. Dochodzi tu do rozłączenia funkcji pamięci, świadomości, percepcji i tożsamości (dysocjacja). Nie jest to jednak stan zagrożenia życia albo zdrowia. Mało tego – zaburzenie dotyczy sporej części populacji. Według opracowań American Academy of Sleep Medicine ok. 40% badanych ma doświadczenia z pojedynczymi epizodami paraliżu nocnego.
Należy zwrócić uwagę na częstotliwość występowania zaburzenia. Co prawda nawracające przebudzenia z paraliżem sennym dotykają od 3 do 6% populacji, ale wymagają konsultacji lekarskiej i farmakoterapii.
Paraliż senny przyczyny i objawy
Paraliż nocny, związany z tym, że ciało „nie nadąża” za umysłem, to charakterystyczne objawy, takie jak
- szybki i płytki oddech,
- przyspieszone bicie serca,
- dudnienie w uszach,
- omamy wzrokowe i słuchowe,
- ucisk na klatkę piersiową,
- mimowolne ruchy i wykręcanie ciała.
Nic dziwnego, że towarzyszą mu uczucie strachu, panika, a nawet lęk przed śmiercią.
Przyczyny paraliżu sennego nie są do końca poznane. Najczęściej wśród czynników sprzyjających wymienia się:
- brak prawidłowej higieny snu – nieregularne pory snu, warunki w sypialni, łózko, przejadanie się itp.),
- błędy w diecie,
- stres, lęki, napięcie,
- pracę zmianową,
- predyspozycje genetyczne,
- substancje psychoaktywne,
- leki nasenne,
- jet lag.
Wyszczególniono również pewne grupy ludzi, które są bardziej podatne na występowanie objawów paraliżu sennego. Są to m.in. osoby:
- z zaburzeniami psychicznymi, np. lękowymi, PTSD,
- z zaburzeniami snu (np. narkolepsją, hipersomnią),
- z nadciśnieniem,
- z bezdechem sennym.
Ze względu na trudności w diagnozowaniu przyczyn paraliżu sennego, działania profilaktyczne są sporym wyzwaniem. Na pewno czynnikiem sprzyjającym zapobieganiu niepokojącym epizodom będzie zdrowy tryb życia i prawidłowa higiena snu. Warto zadbać o zbilansowaną, bogatą dietę, odpoczynek i aktywność fizyczną. Zapewnić sobie komfort snu, czyli ciche, spokojne miejsce, wygodny materac, pościel, piżamę. Unikajmy stresu, objadania się i bodźców przed snem.